تغذیه و تندرستی

ویتامینها و املاح

« ویتامین A »

به خاطر دارید که در مورد دسته بندی ویتامینها به دو گروه محلول در آب و محلول در چربی سخن گفتیم.

حال می خواهیم به معرفی ویتامینهایی که در دسته محلول در چربی قرار دارند بپردازیم.

یکی از ویتامینهای محلول در چربی، ویتامینA می باشد . مطمئنا شما نام آن را زیاد شنیده اید و شاید مطالبی راجع به آن مطالعه کرده اید . اکنون با معرفی ویتامینA متوجه خواهید شد که این ویتامین چیست و در بدن چه نقشی دارد؟

* ویتامینA از ترکیباتی بنام رتینوئیدها ساخته می شود که فرم های فعال ویتامینAهستند و در طبیعت به چند صورت موجود می باشند . بدین ترتیب ویتامین  Aنام کلی ترکیباتی است که بیشتر آنها می توانند به هم تبدیل شوند و اعمال مختلفی در بدن دارند.,Aیکی از ویتامینهایی است که در بسیاری از نقاط بدن نقش حیاتی دارد.

در طبیعت موادی به نام پیش سازهای ویتامینA وجود دارد که بتا کاروتن از آن جمله است. بتا کاروتن ترکیبی است که در بدن شکسته شده و به ویتامینA تبدیل می شود . این ترکیب نارنجی رنگ به وفور در هویج موجود است به همین دلیل است که خوردن هویج را برای بهبود دید چشم توصیه می کنند .

چون ویتامینA محلول در چربی است جذب آن در روده ها به هضم چربیها بستگی دارد از اینرو کسانیکه در هضم چربیها مشکل دارند مثل مشکلات صفراوی ، باید میزان بیشتری ویتامینA دریافت کنند.

بدلیل اینکه ، این ویتامین محلول در چربی است و قابلیت ذخیره شدن در کبد و بافتهای چربی را داراست و می تواند در زمان کمبود مصرف مورد استفاده قرار گیرد.

عملکرد ویتامینA چیست؟

ویتامینAیکی از ویتامینهای بسیار مهم است و در بسیاری از فعالیتهای حیاتی بدن نقش دارد. از آن جمله :

ویتامین Aدر رشد و نمو مؤثر است.

ویتامین Aدر کیفیت بینایی مؤثر است.

ویتامینAنقش اساسی در حفظ بافتهای مخاطی بدن (مثل لایه های مخاطی اندامهای گوارشی) دارد.

ویتامین Aدر دستگاه ایمنی بدن و در تولید مثل مؤثر است.

یک نکته قابل ذکر در مورد ویتامین Aاین است که ویتامینA در بدن بوسیله مواد حمل کننده پروتئینی منتقل و به مکانهای مورد نیاز ارسال می شود . در صورتیکه فردی  کمبود شدید پروتئین داشته باشد مثل کودکان مبتلا به سوء تغذیه شدید ، عوارض کمبود ویتامینAدر وی ظاهر می گردد.

در مطلب بعد ، در مورد مواد غذایی محتوی ویتامینA و عوارض کمبود آن صحبت خواهیم کرد

-  تغذیه وتندرستی

-  ویتامینها و املاح

ویتامین D

مطمئنا با نام ویتامین D آشنایی دارید و از بیماری راشیتیسم یا نرمی استخوان نیز مطالبی شنیده اید و  یا شاید تاکنون کودکان یا افراد بزرگسالی را دیده اید که پاهای هلالی شکل دارند ، دلیل آن چیست؟ آیا هلالی شدن پای افراد به سمت خارج یا داخل یک مسئله ژنتیکی است یا یک کمبود  تغذیه ای ؟ با توضیحاتی که در مورد ویتامینD داده خواهد شد این مساله روشن می شود.

ویتامینD را کالسفیرول گویند که از ویتامینهای محلول در چربی است و از راههای مختلفی به بدن می رسد. اصلی ترین راه تأمین ویتامینD برخورد نور ماوراء بنفش آفتاب و تغییرات پیش سازهای زیر پوستی است. این ویتامین از راه مواد غذایی حیوانی نیز تامین می شود ، در گیاهان نیز پیش سازهای تولید کننده ویتامینD موجود است .

پس می بینیم که این ویتامین مهم از راههای زیادی تامین می شود، قرار گرفتن در آفتاب مستقیم حتی به مدت 10 دقیقه در روز، نیاز بدن ما را تامین می کند . این مساله برای کودکان و سالمندان که در منزل نگهداری می شوند و افراد شب کار بسیار اهمیت دارد .

جذب این ویتامین بوسیله چربی ها صورت می گیرد و در خون توسط عامل حمل  کننده ویتامینD منتقل می شود ، از اینرو کسانیکه مبتلا به بیماریهای هضمی و جذبی چربی هستند باید به میزان دریافت ویتامین D و عوارض کمبود آن توجه بیشتری بنمایند.

عملکرد ویتامینD چیست؟

* نقش اصلی ویتامینD ، حفظ تعادل کلسیم و فسفر است .

* این ویتامین در تمایز سلولی تاثیر دارد.

رشد استخوانی ، استحکام استخوانها و دندانها ، سلامت استخوان در دوران کهنسالی و عدم ابتلا به استئوپروز یا پوکی استخوان همه به دلیل تاثیر ویتامینD در حفظ تعادل کلسیم و فسفر است. ویتامینD ازیک سو موجب افزایش جذب کلسیم و فسفر از روده ها ، کاهش دفع از کلیه ها و کنترل متابولیسم در استخوان می شود و از سوی دیگراین ویتامین در رشد سلولهای استخوانی نیز مؤثر است . تاثیرآن در رشد سلولها ، به دلیل عمل آن در ترجمه ژنهای هسته سلول می باشد .

مطالبی که بیان شد میزان اهمیت و نحوه عملکرد ویتامینD را بیان می دارد. در مورد عوارض کمبود و میزان مورد نیاز بدن ، صحبت خواهیم کرد.

« تغذیه و تندرستی»

ویتامینها و املاح « ویتامین A » 2

ویتامینAدر چه مواد غذایی موجود است؟

این ویتامین به فرم اصلی اش فقط در مواد غذایی حیوانی موجود است. ویتامینA به مقدار زیاد در جگر وجود دارد. در تخم مرغ میزان محدودی از آن یافت می شوند و شیر و لبنیات منابع خوب ویتامینAهستند . پیش سازهای ویتامینA یعنی کاروتنوئیدها که در بدن به ویتامینA تبدیل می شوند، که در سبزیجات با رنگ سبز تیره مثل سبزی خوردن و اسفناج، در سبزیجات نارنجی رنگ مثل هویج و کدو حلوایی و میوه های به رنگ نارنجی مثل پرتقال و گرمک وجود دارد. بدین خاطر است که توصیه می شود حتماً در کنار غذا، سالاد سبزیجات ، سبزی خوردن ، سوپ سبزیجات یا سبزیجات پخته مثل سیب زمینی داشته باشید.

اما کمبود ویتامین Aچه عوارضی دارد؟

حتماً با این گفته آشنایی دارید که فردی می گوید «چشمم کم سو شده است یا در تاریکی خوب نمی بینم» و یا حتی خودتان احساس کرده اید زمانی که از نور زیاد به تاریکی وارد می شوید زمان زیادی طول می کشد تا اشیاء اطاق را ببینید. همه این موارد را می توان به کمبود ویتامینA ربط داد. از آنجا که یکی از نقش های اساسی ویتامینA در بینایی می باشد کمبود آن منجر به عارضه ای به نام شب کوری می شود.

ویتامینA در رشد نیز مؤثر است و کمبود آن منجر به اختلال در رشد استخوانها می شود. همچنین با کمبود آن ، ایمنی در برابر عفونت کاهش می یابد و کم خونی عارض می شود. به دلیل تأثیر آن در تولید مثل ، کمبود ویتامینA منجر به عدم رشد مناسب جنین و سقط خود به خود می شود.

به دلیل تأثیر آن بر حفظ بافت مخاطی در صورت کمبود آن بافتهای مخاطی بدن که دستگاه گوارش، تنفسی، ادراری و تولید مثل را از ورود میکروبها محافظت می کنند، تغییر شکل داده و بدن در معرض عفونت قرار می گیرد. در اثرکمبود ویتامین ، لایه مخاطی چشم حالت شفاف خود را از دست داده و در صورت ادامه کمبود دریافت، خصوصاً در کودکان مبتلا به سوء تغذیه شدید، کوری عارض می شود. که خوشبختانه در کشور ما کمبود تا این حد مشاهده نمی شود.

ممکن است با این مسأله برخورد کرده باشید که با لمس سطح بازو یا سطح ران احساس برجستگی های دانه مانند می کنید، این نیز یکی از علائم کمبود ویتامینA می باشد.

میزان طبیعی ویتامینA در خون افراد بالغ/Mgr  50– 40 است.

میزان مورد نیاز ویتامینA،روزانه/Mgr  1000–800است . برای تأمین این میزان ویتامینA، مصرف لبنیات کافی(دو لیوان شیر یا ماست هر روز) و مصرف جگر، تخم مرغ، گوشت گاو یا گوسفند کم چربیدر حد مورد نیاز (حدود 100grدر روز) و مصرف سبزیجات تازه(سالاد یا سبزی خوردن یک بشقاب کوچک) یا سوپ محتوی سبزیجات زیاد، نیاز روزانه شما را فراهم می کند.

اگر در مورد مسمومیت با ویتامینA مطالبی مطالعه کردید و یا نگرانی دارید باید بدانید که ویتامینA از جمله ویتامین هایی است که چون محلول در چربی است و در بدن ذخیره می شود مصرف زیاد آن ایجاد مسمومیت می کند ولیکن مصرف مواد غذایی محتوی ویتامینA عامل مسمومیت نیست بلکه عموماً مصرف میزان های دارویی به میزان 1000 برابر مورد نیاز موجب مسمومیت می شود. از اینرو اگر از قرص های ویتامینA و یا مکمل های ویتامینی مصرف می کنید لازم است طبق دستور توصیه شده عمل کنید. از عوارض مسمومیت با ویتامینA، خشکی لبها، خشکی بینی و چشمها، ریزش مو، خشک شدن و پوسته شدن پوست بدن، سردرد، تهوع و استفراغ است.در مادران باردار مسمومیت ، خطر نقص عضو جنین را بههمراه دارد.

پس بهتراست با مصرف میزان مورد نیاز از ویتامینA سلامت اندامهای بدنتان را حفظ کنید.

تغذیه وتندرستی

ویتامینها و املاح

ویتامینD 2

با سلام دوباره

در مطلب گذشته دانستیم که ویتامینD چیست و عملکرد آن چگونه است. حال می خواهیم بدانیم کمبود آن چه عواقبی را به دنبال دارد.

عوارض کمبود ویتامینD چیست؟ بیماری اصلی حاصل ویتامینD، راشیتیسم یا نرمی استخواناست . این بیماری در اثر کمبود کلسیم و فسفر در زمان رشد استخوانها در کودکان است. این عوارض در استخوانهای اصلی و بلند رخ داده و فرد دچار درد و سستی عضلات می شود. به دلیل اینکه استخوانها دارای املاح کمتری هستند ، وزن را تحمل نمی کنند و انحنا می یابند. عوارض دیگر، تشکیل برجستگیهای دکمه مانند برروی ستون فقرات ، جمجمه بزرگ و سینه برجسته می باشد ، مچ دست و پا پهن می شود که از علائم اولیه و قابل تشخیص توسط رادیوگرافی است . این بیماری در کشورهای فقیر ، چین ، نیجریه و بنگلادش شایع است در ایران نیز موارد آن کم نیست ولی در سالهای اخیر به دلیل افزایش آگاهی والدین کمتر دیده می شود . در بزرگسالان کمبود ویتامینD عارضه استئومالاسی را در پی دارد . کاهش تراکم استخوانی موجب بروز دردهای شدید در قسمت کمر و پا می شود که بروز شکستگی سریع در استخوانهای دراز و ضعف عضلانی از عوارض آن است . دریافت ویتامینD به همراه کلسیم و فسفر، راه درمان این عارضه است .

استئوپروزیا پوکی استخوان یکی از بیماریهایی است که بسیاری از سالمندان خصوصا زنان بدان مبتلا می شوند در این بیماری استخوان از داخل تخلیه می شود و املاح استخوانی کاهش می یابد . عامل اصلی تاثیرگذار تغییرات هورمونی بدن است. در این بیماری میزان ویتامینD کاهش می یابد ولی درمان با ویتامینD تاثیر چندانی ندارد. تنها می توان توصیه کرد برای پیشگیری از ابتلا ، از دوران جوانی میزان کافی کلسیم و فسفربه همراه ویتامینD مصرف شود. میزان مورد نیاز ویتامین Dدریک فرد بالغ 10میکروگرم است . میزان نیاز در کودکی خیلی بیشتراست و با افزایش سن در دوران پیری نیز نیاز فرد بالا می رود .

منابع غذایی ویتامینD بیشتر منابع حیوانی است

روغن کبد ماهی غنی ترین منبع آن است .

ویتامینD به میزانهای متفاوت درکره ، زرده تخم مرغ ، خامه و جگرموجود است .

برای تامین ویتامینD توصیه می شود از منابع غذایی دریایی مثل تن ماهی های مختلف حداقل دوباردر هفته مصرف شود .

به امید سلامت روزافزون شما

تندرستی  و تغذیه

« ویتامین D و عملكرد عضلات » 3

دریافت ویتامینD و كلسیم موجب افزایش قدرت و هماهنگی عضلات ، در افراد بالای 65 سال می شود .

ضعف عضلات در بسیاری از سالمندان موجب عدم توانایی در راه رفتن می شود آنان گاهی حتی قدرت بلند شدن از صندلی را ندارند . دلیل عمده ناتوانی عضلات سطح پائین ویتامین Dاست . در صورتیكه میزان هیدروكسی ویتامینD در خون كمتر از 50 نانومول در لیتر باشد، عضلات هماهنگ عمل نمی كنند و با میزان كمتر از 30، قدرت عضلات كاهش می یابد و فرد دچار ناتوانی می گردد.

از آنجا كه اغلب افرادبهمیزان ناكافی ویتامینD از غذا دریافت می كنند ، باید در مقابل آفتاب قرار گیرند تا از این طریق ویتامینD در زیر پوست بدن آنها تولید گردد . قرار گرفتن در برابر آفتاببه طور مستقیم ( نه پشت شیشه ) و به مدت20 دقیقه در مناطق صورت و دستها كافی است .

توصیه می شود افرادی كه مبتلا به ضعف عضلات هستند،میزان هیدروكسی ویتامینD خون خود را مورد آزمایش قرار دهند و در صورتیكه مبتلا به كمبود شدید شده باشند

تغذیه و تندرستی

- ویتامینهاو املاح

" ویتامین " B2

درادامه بحث ویتامینها ، امروز به معرفی ویتامینB2 از گروه ویتامینهای محلول درآب می پردازیم :

نام دیگرویتامینB2*ریبوفلاوین است . دلیل انتخاب این نام ، رنگ زرد این ویتامین است که ناشی از وجود حلقه فلاوینی موجود در ساختمان آن می باشد . از ویتامینهایی است که در بسیاری از مواد غذایی موجود است اما عوارض کمبود آن گریبانگیر افراد زیادی است ، در حالیکه خود  آنها ، نمی دانند این عارضه می تواند ناشی از کمبود مواد غذایی باشد .

اولین بار این ویتامین زمانی کشف شد که در حین بررسی برروی ویتامینB1 ، دانشمندان متوجه شدند جزء دیگری موجود است که در مقابل حرارت مقاوم تر ازB1 است و زمانی که آنرا از شیر استخراج کردند این رنگدانه های زرد رنگ راB2 نامیدند . درواقع یکی از دلایلی که روش مناسب شیررا نگهداری در پاکتهای چند لایه می دانند این است که، از تخریبB2 در برابر نور جلوگیری می کند زیرا این ویتامین در مجاورت اشعه ماوراء بنفش تخریب می شود .

B2 همراه غذا وارد بدن می شود و به کمک ناقل هایی که در دیواره روده وجود دارد به خون منتقل می گردد . ویتامینB2 جزء ویتامینهای محلول در آب است از اینرو در بدن ذخیره نمی شود پس میزان مورد نیاز آن باید روزانه مصرف گردد تا مبتلا به کمبود آن نشویم .

·عملکرد ویتامین B2در بدن چیست ؟

ویتامینB2 زمانی فعال می شود که مولکول فسفر دریافت کند واین قابلیت را پیدا نماید که در فعالیت های مهم سوخت ساز بدن عمل کند .B2 در فعال شدن ویتامینB3 و  B6 نیز دخالت دارد . از اینرو پیشنهاد می کنیم نام آنرا " ویتامین نخود هر آش " بگذاریم چون در بسیاری از اعمال حیاتی بدن و فعالیت دیگر ویتامینها تأثیر دارد . در بدن ما تبدیلB2 به فرم فعال آن تحت تأثر آنزیمهای مربوط به غده تیروئید می باشد . از اینروافرادی که مبتلا به گواتر هستند و تیروئید کم کار یا پرکار دارند باید مراقب میزان دریافت این ویتامین باشندو از منابع حاوی این ویتامین بیشتر تغذیه کنند چون با کاهش فعالیت غده تیروئید کارایی این ویتامین نیز کاهش می یابد :

·میزان مورد نیاز این ویتامین3/1میکروگرم در روز است .

·حتما افراد بسیاری را دیده اید  که دچارزخم در گوشه دهانباشند ، یازبانشان متورموسرخ شده باشد و یالبهایشان ترک خورده باشد . اینها همه از علائم کمبود ویتامینB2 است .

·درمراحل اولیه در صورتیکه فرد 1 تا 2 ماه از این ویتامین کمتر از میزان نیازش مصرف کند علائم اولیه در چشمهای او ظاهر می شود؛ یعنی اثرات او به صورت حساسیت به نور، اشکریزی چشمها و سوزش و خارش چشمها ، بروز می کند . با پیشرفت کمبود این ویتامین در گوشه دهان زخم ایجاد می شود و فرد نمی تواند دهانش را به راحتی باز کند، زبان فرد ارغوانی رنگ، متورم و دردناک می شود البته همه این علائم با هم بروز نمی کند گاهی فقط یک یا چند علامت در فرد دیده می شود . از علائم دیگر جوشهای ریزی است که در منطقه کنار بینی و گوشه دهان به وجود می آید . همچنین در منطقه سفید چشم رگهای خونی دیده می شود .کمبود شدید این ویتامین برای یک فرد باردار، عواقب وخیم تری به دنبال دارد  از آن جمله ایجاد عارضه لب شکری در جنین است .

منابع غنی این ویتامین کدام اند ؟

·این ویتامین به میزان زیاد درشیر و محصولات لبنی موجود است .

·جگربهترین منبع ویتامینB2 است .

·مخمر آب جو نیز از منابع غنیB2 است

·این ویتامین درگوشت وتخم مرغ هم وجود دارد .

·درسبوس گندم و در بسیاری ازسبزیجات از جمله اسفناج موجود است .

در صورتیکه شما روزانه 2 لیوان شیر یا ماست مصرف کنید و در طول روز غذای تهیه شده با گوشت ( گوشت قرمز، مرغ و ماهی) یا تخم مرغ مصرف نمایید و از نان سبوس دار مثل نان سنگک تغذیه کنید ، مطمئن باشید میزانB2 مورد نیاز بدن شما تأمین شده است. نیاز به این ویتامین در بارداری افزایش می یابد پس به خانمهای باردار توصیه می شود از منابع غنی این ویتامین یعنی جگر ، ماءالشعیر و شیر با چربی متوسط بیشتر از زمان قبل از بارداری مصرف کنند تا نیاز جنین رانیز تأمین نمایند . این نیاز بیشتر ، با مصرف 1 لیوان شیر اضافه یا 100 گرم گوشت اضافه در روز تأمین می شود . میزان نیاز به این ویتامین در شیردهی از بارداری هم بیشتر است . در دوران شیردهی توصیه می شود برای جلوگیری از اضافه وزن ، بیشتر از منابع گیاهی مثل سبزی خوردن، اسفناج، سالاد سبزیجات و ماءالشعیر برای تأمین B2مورد نیاز ، مصرف شود .

به امید سلامتی شما